- Sağlıklı beslenme, diyabet, kalp hastalığı, inme ve kanser gibi bulaşıcı olmayan hastalıkların yanı sıra her türlü yetersiz beslenmeye karşı korunmaya yardımcı olur.
- Sağlıksız beslenme ve fiziksel aktivite eksikliği, sağlık için küresel risklerin başında gelmektedir.
- Sağlıklı beslenme uygulamaları yaşamın erken dönemlerinde başlar. Emzirme, sağlıklı büyümeyi teşvik eder ve bilişsel gelişimi geliştirir ve fazla kilolu veya obez olma ve yaşamın ilerleyen dönemlerinde bulaşıcı olmayan hastalıkları geliştirme riskini azaltmak gibi daha uzun vadeli sağlık yararları sağlayabilir.
- Alınan enerji (kalori) ile harcanan enerji dengede olmalıdır. Sağlıksız kilo alımını önlemek için toplam yağ, toplam enerji alımının %30’unu geçmemelidir (1, 2, 3). Doymuş yağ alımı, toplam enerji alımının %10’undan az olmalıdır. Toplam enerji alımının %1’inden daha az trans yağ alımı olabilir ancak trans yağ alımını ortadan kaldırma hedeflenmedir (4, 5, 6).
- Şeker alımını, toplam enerji alımının (2, 7) %10’undan daha azıyla sınırlamak, sağlıklı beslenmenin bir parçasıdır. Ek sağlık yararları için toplam enerji alımının %5’in altına düşürülmesi önerilmektedir (7).
- Tuz alımını günde 5 gr’ın altında tutmak (günde 2 gr’dan az sodyum alımına eşdeğer) hipertansiyonu önlemeye yardımcı olur ve yetişkin popülasyonda kalp hastalığı ve inme riskini azaltır (8).
- Dünya Sağlık Örgüt’üne Üye ülkeler, küresel nüfusun tuz alımını 2025 yılına kadar %30 oranında azaltmayı kabul etmiştir; ayrıca 2025 yılına kadar yetişkinlerde ve ergenlerde diyabet ve obezite ile çocuklukta fazla kiloluluktaki artışı durdurmayı kabul etmişlerdir (9, 10).
Sağlıklı beslenme nasıl teşvik edilir?
Beslenme düzeni, bireysel beslenme kalıplarını şekillendirmek için karmaşık bir şekilde etkileşime giren birçok sosyal ve ekonomik faktörden etkilenerek zaman içinde gelişir. Bu faktörler arasında gelir, gıda fiyatları (sağlıklı gıdaların mevcudiyetini ve satın alınabilirliğini etkileyecen), bireysel tercihler ve inançlar, kültürel gelenekler ve coğrafi ve çevresel hususlar (iklim değişikliği dahil) yer alır. Bu nedenle, çeşitlendirilmiş, dengeli ve sağlıklı beslenmeyi teşvik eden gıda sistemleri dahil olmak üzere sağlıklı bir gıda ortamının teşvik edilmesi, hükümet, kamu ve özel sektör dahil olmak üzere çok sayıda sektör ve paydaşın katılımını gerektirir.
Hükümetler, insanların sağlıklı beslenme uygulamalarını benimsemelerini ve sürdürmelerini sağlayan sağlıklı bir gıda ortamı oluşturmada merkezi bir role sahiptir. Sağlıklı bir gıda ortamı oluşturmaya yönelik etkili eylemler aşağıdakileri içerir:
Aşağıdakiler yoluyla sağlıklı beslenmeyi teşvik etmek ve halk sağlığını korumak için ticaret, gıda ve tarım politikaları dahil olmak üzere ulusal politikalarda ve yatırım planlarında tutarlılık oluşturmak:
- Üreticilerin ve perakendecilerin taze meyve ve sebze yetiştirmesi, kullanması ve satması için artan teşvikler;
- Gıda endüstrisinin yüksek düzeyde doymuş yağ, trans yağ, serbest şeker ve tuz/sodyum içeren işlenmiş gıdaların üretimine devam etmesi veya üretimini artırması için teşviklerin azaltılması;
Sağlıklı gıdalar ve öğünler için tüketici talebini teşvik etmek:
- Sağlıklı beslenme konusunda tüketici farkındalığını teşvik etmek;
- Çocukları sağlıklı bir diyet benimsemeye ve sürdürmeye teşvik eden okul politikaları ve programları geliştirmek;
- Çocukları, ergenleri ve yetişkinleri beslenme ve sağlıklı beslenme uygulamaları konusunda eğitmek;
- Okullar aracılığıyla çocuklarda mutfak becerilerinin teşvik edilmesi;
- Tüketiciyi kolaylaştırmak için paket ön etiketinin eklenmesiyle (Codex Alimentarius Komisyonu yönergelerine uygun olarak) gıdalardaki besin içerikleri hakkında doğru, standartlaştırılmış ve anlaşılır bilgiler sağlayan beslenme etiketlemesi dahil olmak üzere destekleyici satış noktası bilgileri anlayış; ve
- Birinci basamak sağlık kuruluşlarında beslenme ve diyet danışmanlığı sağlanması.
Aşağıdakiler yoluyla bebek ve küçük çocuk besleme uygulamalarını teşvik etmek:
- Anne Sütü Muadillerinin Uluslararası Pazarlama Yasasını ve müteakip ilgili Dünya Sağlık Asamblesi kararlarını uygulamak;
- Çalışan annelerin korunmasını teşvik etmek için politikalar ve uygulamalar uygulamak; ve
- Bebek Dostu Hastane Girişimi de dahil olmak üzere sağlık hizmetlerinde ve toplumda emzirmeyi teşvik etmek, korumak ve desteklemek.
KAYNAKÇA
(1) Hooper L, Abdelhamid A, Bunn D, Brown T, Summerbell CD, Skeaff CM. Effects of total fat intake on body weight. Cochrane Database Syst Rev. 2015; (8):CD011834.
(2) Diet, nutrition and the prevention of chronic diseases: report of a Joint WHO/FAO Expert Consultation. WHO Technical Report Series, No. 916. Geneva: World Health Organization; 2003.
(3) Fats and fatty acids in human nutrition: report of an expert consultation. FAO Food and Nutrition Paper 91. Rome: Food and Agriculture Organization of the United Nations; 2010.
(4) Nishida C, Uauy R. WHO scientific update on health consequences of trans fatty acids: introduction. Eur J Clin Nutr. 2009; 63 Suppl 2:S1–4.
(5) Guidelines: Saturated fatty acid and trans-fatty acid intake for adults and children. Geneva: World Health Organization; 2018 (Draft issued for public consultation in May 2018).
(6) REPLACE: An action package to eliminate industrially-produced trans-fatty acids. WHO/NMH/NHD/18.4. Geneva: World Health Organization; 2018.
(7) Guideline: Sugars intake for adults and children. Geneva: World Health Organization; 2015.
(8) Guideline: Sodium intake for adults and children. Geneva: World Health Organization; 2012.
(9) Comprehensive implementation plan on maternal, infant and young child nutrition. Geneva: World Health Organization; 2014.
(10) Global action plan for the prevention and control of NCDs 2013–2020. Geneva: World Health Organization; 2013.